Özet

4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesi gereğince, iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin asgari ücretini tespit etmekle görevli Asgari Ücret Tespit Komisyonu 2016 yılının birinci ve ikinci yarıyıllarında uygulanacak olan asgari ücretleri belirlemiştir.

Asgari ücret, özel sektör işverenleri tarafından işçilerine verilebilecek en az ücret seviyesi olmasının yanında belli başlıları aşağıda yer almakta olan diğer bazı mali ya da hukuki hadleri ve tutarların belirlenmesine deesas oluşturan bir niteliğe sahiptir.

·      Sigorta prim matrahından istisna yemek parası, çocuk ve aile zammı tutarları

·      Asgari geçim indirimi tutarları

·      İşverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının sigorta matrahına dâhil olmayan kısmı

·      Ay içinde asıl ücrete ilave olarak çeşitli adlar altında (ikramiye, prim gibi) yapılan ödemelerden sosyal güvenlik prim matrahına izleyen aylarda ilave edilecek kısım

·      Sosyal güvenlik kurumu idari para cezaları (Diğer bir sirkülerimizde ele alınacaktır)

1)    2016 Yılının Asgari Ücreti (AÜ)

Önceki yıl olduğu gibi bu yıl içinde 16 yaş altı ve üstü çalışanlar için aynı tutarda asgari ücret belirlenmiştir. Ayrıca geçmiş yıllardan farklı olarak; belirlenen ücret yılın tamamında geçerli olacaktır.

(*) Normal koşullar altında (normal çalışan, özürlü olmayan, gelir vergisi/sosyal güvenlik primi indirimi / istisnalarından yararlanmayan vb.) bekârbir asgari ücretli çalışanın Asgari Geçim İndirimi (AGİ) dâhil ortalama aylık Net Ücreti ile bunun 5 puanlık sosyal güvenlik primi (SGP) indiriminden yararlanıp yararlanmama durumuna göre işçinin işverene aylık ortalama maliyetidir. Bu maliyetin 110 TL’lik kısmının Sigorta Primi İşveren Payının terkini yöntemiyle Devlet tarafından karşılanacağı açıklanmıştır. Bunun yöntemi ve tutarının daha sonra resmen ilan edilmesi beklenmektedir. Bu konuda da ayrıca bilgi verilecektir. Diğer yandan 2016 yılında Ocak ayında 1.300,98 TL olan net ücret, artan oranlı vergi tarifesi nedeniyle Ekim ayından itibaren azalmaya başlayarak Aralık ayında 1.230,98 TL’ye düşmektedir. Buna göre 2016 yılında ortalama net ücret 1.283,48 TL olmaktadır.

Öğrenci, aday çırak ve çıraklara ödenecek asgari ücret: 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nun 25. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.

“Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 30’undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 15’inden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde 30’undan aşağı ücret ödenemez.

 ……..

Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır.

Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin akdedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık sigortaları hükümleri uygulanır. Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanununun 33 üncü maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50'si üzerinden Bakanlık ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumlarının bağlı olduğu üniversitelerin bütçesine konulan ödenekle karşılanır.”

Buna göre öğrenci, aday çırak ve çıraklara ödenecek asgari ücret şöyle olmaktadır.

2)   Sosyal Güvenlik Prim Tabanı ve Tavanı

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 82. maddesi uyarınca  “Bu Kanun gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır.”

Bu yıl ilk kez 16 yaş altı ve üstü çalışanlar için aynı tutarda asgari ücret belirlenmiş olduğundan, her iki çalışan grubu içinde SG primine esas taban ve tavan aylık ücretler aynıdır.

3)   Asgari Geçim İndirimi Tutarları

Esasları Gelir Vergisi Kanunun 32. maddesi ve 265 sıra numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirlenen Asgari Geçim İndirimi (AGİ) kapsamında, ücretleri gerçek usulde belirlenen işçilere yapılacak ve işverenlerce Muhtasar Beyannamede ya da ücretlerini yıllık beyanname ile beyan eden ücretlilerin gelir vergisi beyannamesi üzerinde ödenecek gelir vergisinden mahsup edecekleri AGİ tutarları asgari ücretteki artışa paralel olarak değişmiştir.

AGİ tutarlarının hesaplanmasında ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarı (2015 yılının tamamı için 1.647 TL) esas alınmakta, çalışanın medeni durumu da esas alınarak yıllık asgari ücretin % 15’i olarak hesaplanmakta ve 1/12’i aylık AGİ olarak ödenmektedir.

Buna göre; 2016 yılının tamamı için AGİ hesaplamasında temel alınacak tutar 12 x 1.647 = 19.764 TL olmaktadır.

Buna göre, çalışanların medeni durumları esas alınarak ödenebilecek en yüksek aylık AGİ tutarları şöyle olmaktadır.

(*) Çalışanın ücreti üzerinden o ay hesaplanan gelir vergisi daha az ise, ödenebilecek ve indirilebilecek AGİ tutarı, en fazla ücreti üzerinden hesaplanan gelir vergisi kadar olacaktır. Örneğin; Evli, eşi çalışmayan, 3 çocuklu asgari ücretli bir çalışanın Ocak 2016 ücreti üzerinden hesaplanacak gelir vergisi 209,99 TL olduğundan, kendisine ödenebilecek azami AGİ tutarı da 209,99 TL olacaktır. Aynı durum ay içinde kısmi süreli çalışmalarda da geçerlidir. Bu durumda da hesaplanan gelir vergisi 209,99 TL’den daha az olacağından, ödenebilecek AGİ’ de hesaplanan bu gelir vergisinden fazla olamayacaktır.

4)   Sigorta Prim Matrahından İstisna Yemek Parası, Çocuk ve Aile Zammı Tutarları

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80/b maddesi aynen aşağıdaki gibidir.

“b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemineödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.”

Öte yandan Sigorta Primlerinin Hesabına Esas Tutulacak Kazançların Aylık Tutarının Tespitinde Nazara Alınmayacak Olan Yemek Parası ile Çocuk ve Aile Zamlarının Günlük ve Aylık Tutarlarının Tespitine İlişkin Tebliğ (R.G. 29.01.2004-25361) ile işçilere ödenen yemek parası, çocuk ve aile zammı olarak yapılan ödemelerden ne kadarının prime esas kazanca dâhil edilmeyeceğinin esasları belirlenmiştir. Buna göre, yemek, çocuk ve aile zammı olarak yapılan ödemelerden sigorta priminden istisna tutarlar aşağıda gösterilmiştir.

Diğer taraftan, sigortalılara yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık olarak bir defada ödenmesi halinde, bu defa ödemenin yapıldığı tarihteki asgari ücret üzerinden; yemek parası, çocuk zammı, aile zammı yıllık toplam olarak hesaplanarak bulunan istisna tutarı yapılan ödeme ile mukayese edilerek fazlası ödemenin yapıldığı ayın kazancına dâhil edilecektir.

İstisna tutarını aşan yemek parası, çocuk zammı, aile zammı tutarları ilgili ay sigorta prim matrahına dâhil edilecektir.

5)   İşverenler Tarafından Sigortalılar için Özel Sağlık Sigortalarına ve Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Katkı Paylarından Sigorta Priminden İstisna Olan Tutarlar

Bizzat sigortalı adına ay içinde özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işveren tarafından yapılan ödemeler toplamının aylık asgari ücretin % 30’una isabet eden kısmı prime esas kazanca dâhil edilmeyecek, kalan tutar ise ödendiği ayın prime esas kazancına dâhil edilecektir.

Buna göre, sigorta prim matrahına dâhil edilmeyecek azami katkı payı aylık tutarları şöyledir.

Örneğin, işverence çalışanı adına düzenli olarak aylık brüt 600.- TL bireysel emeklilik ve 200 TL özel sağlık sigortası primi ödendiğinde, 2016 yılında aylık 494,10 TL, sigorta prim matrahına dâhil edilmeyecek, artan 305,90 TL ise sosyal güvenlik prim matrahına dâhil edilecektir.

6)   Ay İçinde Asıl Ücrete İlave Olarak Çeşitli Adlar Altında (İkramiye, Prim gibi) Yapılan Ödemelerden Sosyal Güvenlik Priminin Hesaplanması

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80/d Maddesi aynen aşağıdaki gibidir.

“Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir. Toplu iş sözleşmelerine tabi işyerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, 82 nci madde hükmü de nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukarıda belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihini izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammı alınmaz ve 102 nci madde hükümleri uygulanmaz.”

Bu düzenlemeye göre; işçiye asıl ücreti dışında çeşitli adlar altında (prim, ikramiye, işçi adına işverence ödenen özel sağlık sigortası, bireysel emeklilik katkı payı vb.) yapılan ödemeler öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilecektir. Ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilecektir.

ÖRNEK 1: Brüt ücreti 3.000 TL olan bir işçiye, Mart 2016 ayında ücretine ilave olarak 15.000 TL prim verilmesi halinde, sosyal güvenlik prim matrahı aşağıdaki şekilde belirlenecektir.

Görüldüğü üzere, Mart 2016 ayında sigorta primine tabi tutulmayan ödenen primden kaynaklanan 7.294,50 TL,  5510 sayılı Kanunun 80/d maddesindeki “ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir.” hükmü uyarınca sonraki ayda sigorta prim tavanına ulaşılıncaya sigorta prim matrahına ilave edilmiştir.

ÖRNEK 2: Brüt ücreti 3.000 TL olan bir işçiye, Mart 2016 ayında ücretine ilave olarak 30.000 TL prim verilmesi halinde, sosyal güvenlik prim matrahı aşağıdaki şekilde belirlenecektir.

Görüldüğü üzere, Mayıs 2016 ayında sigorta primine tabi tutulmayan hala (17.589 –10.705,50= ) 6.883,50 TL devreden tutar kalmasına rağmen, 5510 sayılı Kanunun 80/d maddesindeki “ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere” hükmü uyarınca Sonraki Aya Devreden Matrah sıfır kabul edilmektedir.

Bu Sirkülerimize ilişkin görüş, öneri ve sorularınızı ‘ye iletebilirsiniz.

Saygılarımızla.

ÖNER BAĞIMSIZ DENETİM VE YMM A.Ş.

onerymm.com.tr